SCADA nedir?

MART 19, 2021

Scada nedir?

SCADA’nın kelime anlamı “Danışmalı kontrol ve veri toplama sistemi” ve ya “Uzaktan Kontrol ve Gözleme Sistemi” demektir, yani endüstriyel kuruluşların aşağıda belirtilenleri yapmasına olanak tanıyan yazılım ve donanım öğelerinin birleşimidir; Scada Sistemleri şu işleri yerine getirmektedir:

  1. Endüstriyel süreçleri yerel olarak veya uzak konumlardan kontrol etmek
  2. Gerçek zamanlı verileri toplama,izleme ve işleme imkanı sunmak
  3. İnsan-makine arayüzü (HMI) yazılımı aracılığıyla sensörler, valfler, pompalar, motorlar ve bunlara benzer birçok cihazlarla doğrudan etkileşim kurabilmek
  4. Eventleri bir günlük dosyasına kaydedebilmek. (Takip edilebilirlik)

Genel olarak Scada otomasyon sistemleri; enerji scadası (Elektrik Scada - Su Scada - Doğalgaz Scada) ve proses scadası (fabrika-tesis otomasyonu, Kimya Scada – Gıda Scada ) olarak ikiye ayrılır.

Scada Mimarisi Nasıldır?

1980'lı yılların başlarında ilk olarak geliştirilmeye başlanan SCADA modelleri gelişerek günümüze kadar gelmiştir. Scada modellerinin mimarisinin 3 farklı modeli bulunmaktadır. Bu modeller; Monolitik, Dağıtılmış, Ağa bağlı scada modelleridir.

  • Monolitik Scada

Monolitik Scada, ilk zamanlarında kullanılırken -buradaki önemli nokta 1990'lı yıllarda gelişmiş bir ağ bağlantısı modelinin olmayışıdır. Monotilik Scada, bilgi işlem için ana sistemler olarak kullanılmaktadır. Monotilik Scada'da gelişim RTU ile bağlantı sağlayan Geniş Alan Ağlarını (WAN) tasarlanmasıdır. Bu zamana kadar iletişim protokollerinin kullanımı özeldi. Bu noktada ana sistem başarısız olduğunda, veri yolu seviyesinde bağlanmış bir yedek ana bilgisayar bulundurulmaya başlanmıştır.

  • Dağıtılmış Scada

Devam eden yılların içerisinde birden fazla istasyon arasındaki bilgi LAN aracılığıyla gerçek zamanlı olarak paylaşımı başlandı ve işlemler çeşitliliğe sahip olan çoklu istasyonlar arasında dağıtılmıştır. İstasyonların maliyeti ve büyüklüğü, ilk nesilde kullanılanlara göre daha düşük olarak görülmekteydi. Yine de ağlar için kullanılan protokoller hala özeldi ve bu da scada sistemleri için birçok güvenlik sorununu da beraberinde getirmiştir. Ama sanılanın aksine, protokoller tescilli yapısı nedeniyle güvenlidir.

  • Ağa bağlı Scada

Ağa bağlı scada modelleri, sistem ve ana istasyon arasındaki iletişim, İnternet Protokolleri (IP) gibi WAN protokolleri aracılığıyla bağlantı kurmaktadır. Ağa bağlı scada modelleri tarafından kullanılan standart protokollere ve ağa bağlanmış scada sistemlerine internet üzerinden erişilmesi sistemin kırılganlığını arttırmaktadır.

SCADA Sistemleri neden önemlidir?

SCADA sistemleri; tesislerin verimlilik değerini ve endüstriyel mükemmeliğe ulaşma hızını yükseltebilmektedir.Buna ek olarak, Historian ile topladığı verileri, sistemin daha mantıklı kararlar alması için işler ve arıza süresini azaltmaya yardımcı olmak için sistemde meydana gelen sorunları gerekli kişilere hızlıca iletebilir. SCADA mimarisinin temelleri, PLC'ler veya RTU'lar ile başlamaktadır.

Her ikisi de HMI'lar, sensörler ve tesis otomasyon makineleri gibi bir dizi nesne ile haberleşme görevini yerine getiren mikrobilgisayarlardır ve daha sonra bu nesnelerden toplanılan bilgileri SCADA yazılımı ile bilgisayarlara yönlendirirler. Bu nedenle, SCADA yazılımı verileri sistem içerisinde dağıtır, işler, görüntüler ve ardından operatörlerin ve diğer çalışanların verileri incelemesine ve bu veriler ile mantıklı kararlar almasına yardımcı olur.

Endüstriyel sürecin gerçek zamanlı izlenmesi ve kontrolü

SCADA veri toplama süreci, RTU'lar ve PLC'ler gibi çevresel cihazlarla başlar. Uzak Terminal Birimleri(RTU) ve Programlanabilir Mantık Denetleyicileri(PLC) endüstriyel sensörlere bağlanır ve SCADA'ya bağlanır. Çevresel cihazlar, gerekli tüm bileşenlerin ve makinelerin kontrol sistemine entegrasyonunu sağlar. Büyük endüstriyel tesislerdeki kontrol sistemleri, düzinelerce lokasyondaki çok sayıda PLC'den gelen verileri işlemelidir. Farklı makineler, PLC'ler ve RTU'lar genellikle farklı haberleşme protokollerini kullanabilir. Bu nedenle, SCADA sistemleri birden çok seçeneği, senaryoyu ve haberleşme protokolünü desteklemelidir. Ödüllü Wonderware Türkiye SCADA ları 200’den fazla haebrleşme protokolünü destekleyebilmektedir.

Toplanan veriler, bilgisayarlar gibi çeşitli cihazlara dağıtılır. İşlenen veriler, İnsan Makine Arayüzü (HMI) kullanılarak yetkili personellere sunulur. Bu süreçte HMI mühendisliği çok önemli bir yer tutmaktadır. SCADA, genellikle belirli bir teknoloji sürecini veya bir üretim hattını kontrol etmek için kullanılır. Bununla birlikte, SCADA'nın faydası, şirketin tüm iş sürecini kontrol ederse çok daha somut olarak gözlemlenebilir. Günümüzde küresel bir bakış açısına, geniş endüstri ve üretim alanlarının küresel kontrolüne sahip olmak çok önemlidir. Üretim / endüstriyel ve enerji sürecini izlemekten ve kontrol etmekten sorumlu olan çalışana kapsamlı bir gerçek zamanlı genel bakış imkanı sunulur ve tek tek bileşenleri doğrudan kontrol edebilir ve yönetebilir.

Her SCADA genellikle kendi İnsan Makine Arayüzünü kullanır. Bu, HMI'nin SCADA'nın bir parçası olabileceği (veya tipik olarak olduğu) anlamına gelir, ancak SCADA, HMI'nin bir parçası olamaz. Kontrol sürecinin ölçeklenebilirliği, esnekliği, güvenliği ve verimliliği nedeniyle yaygın olarak kullanılan platformlar için çoklu platform desteği sunmalıdır.Wonderware Türkiye çözümlerinden AVEVA SCADA'nın ölçeklenebilirlik seçenekleri üst boyutlardadır.

Daha iyi yönetim kararları için SCADA kullanabilirsiniz.

SCADA, günlük operasyon yönetimi için paha biçilmez destek sağlarken, stratejik yönetim kararları için de önemli bir araçtır. Toplanan veriler sürekli olarak arşivlenir ve işlenir. SCADA endüstriyel veri toplama aracı, dahili üretim ve iş süreçlerini analiz etmeye, darboğazları, zayıf noktaları ve hataların nedenlerini bulmaya yardımcı olabilmektedir ve bu analizleri Aveva Insight ile Canlı Dashboardlara aktarma Imkanı sağlayabilmektedir

SCADA modelleri hangi sektörlerde kullanılır?

Tipik olarak SCADA otomasyon sistemleri, tüm endüstriyel tesisler tarafından kullanılabilmektedir. Verimliliği kontrol etmeye ve korumaya, sistem sorunlarını iletmeye, daha iyi kararlar almaya ve kesinti süresini azaltmaya yardımcı olacak verileri yaymaya yardımcı olabilmektedir. SCADA sistemleri, basit konfigürasyonlardan büyük ve karmaşık tesislere kadar ölçeklenebilir yapıya sahip oldukları için birçok tesiste sorunsuz çalışabilmektedir. Sektör farketmezsiniz bu SCADA sistemleri tesislere kolaylıkla entegre edilebilsede, en yaygın kullanılan sektörleri aşağıda görebilirsiniz;

  • Gıda Fabrikaları (FMCG) (Gıda Scada)
  • Üretim Fabrikaları (Proses Scada)
  • Ulaşım Tesisleri
  • Yağ ve gaz Tesisleri
  • Güç ve elektrik santralleri
  • Geri dönüşüm ve İlaç Tesisleri (Kimya Scada)
  • Su ve atık su Merkezleri (Su Scada)
  • Enerji Santralleri (Enerji Scada)

Bahsedilen tüm endüstrilerde toplanılan veriler inanılmaz derecede değerlidir ve bu tesislerde SCADA sistemleri kesintisiz çalışmalıdır. Ayrıca, bu sektörlere dikkatli baktığınız zaman süreçlerin arkasında illlaki çalışan bir SCADA sistemini görebilirsiniz. Sayısız büyük şirket için SCADA sistemi, üretimi yürütmek için en kritik IT sistemlerinden biridir. Dikkat edilmesi gereken konu ise tesislerde tüm süreçler ne kadar dijitale dönüşürse o kadar siber saldırı riski de artmaktadır. Bu gerçek onu saldırganlar için önemli bir hedef haline getirmektedir.

Verilerinizi güvende tutmak ve dış tehditlerden korumak için SCADA, aşağıdakilerle tesisinize yüksek düzeyde güvenlik sunabilmektedir:

  • Erişim kısıtlamaları;
  • Rol tanımı;
  • Yapılandırma koruması;
  • Güvenli (şifreli) iletişimler;
  • Güvenli bir şekilde saklanan veriler (Historian);
  • Güncellemelerin ve güvenlik yaması desteği;
  • Yeni (daha güvenli) standartların desteklenmesi
  • ve daha fazlası...

SCADA yazılımı ile internete bağlı sistemlerden gerçek zamanlı bilgi ve veri alışverişi yapabilirsiniz. Ayrıca sistem kolaylıkla genişletilebilir. Bu nedenle istediğiniz sayıda kontrol ünitesi ve sensör, ihtiyacınıza göre bunları ekleyebilirsiniz. Aveva Scada çözüm potföyü, Edge To Enterprise ile Edge (Bağımsız) makine seviyesinden Enterprise Unified Operation Center seviyesine kadar tüm operasyonları merkezileştirebilir ve Çatı Scada sistemi kurabilirsiniz. Çatı Scada sistemini kurarken kullanacağınız AVEVA SCADA çeşitleri ise; Intouch Scada, Citect Scada ve Edge Scada’dır. Detaylı bilgi için; burayı ziyaret edebilirsiniz.